آیه
سَيَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انطَلَقْتُمْ إِلَى مَغَانِمَ لِتَأْخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعْكُمْ يُرِيدُونَ أَن يُبَدِّلُواْ كَلاَمَ اللَّهِ قُل لَّن تَتَّبِعُونَا كَذَ لِكُمْ قَالَ اللَّهُ مِن قَبْلُ فَسَيَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنَا بَلْ كَانُواْ لَا يَفْقَهُونَ إِلَّا قَلِيلاً
ترجمه
آنگاه كه شما به سوى غنایم (خیبر) حركت كردید تا آنها را برگیرید، متخلّفان (از حدیبیّه) مى گویند، بگذارید به دنبال شما بیاییم، آنان مى خواهند كلام خدا را (كه فرموده است: غیراز اصحاب حدیبیّه در خیبر شركت نكنند)، تغییر دهند. (به آنان) بگو: شما هرگز نباید دنبال ما بیائید، این گونه خداوند (درباره شما) از قبل گفته است. پس آنان بزودى مى گویند كه شما نسبت به ما حسد مى برید (و نمى خواهید ما نیز از غنایم بهره اى ببریم. چنین نیست)، ولى آنان جز اندكى نمى فهمند.
نکته‌ها
در شأن نزول آیه آمده است كه خداوند به پیامبرش دستور داد: كسانى حق دارند در جبهه خیبر شركت كنند كه در حدیبیّه حضور داشته اند. ولى متخلّفان حدیبیه مى خواستند این دستور را تغییر دهند و با این كه در حدیبیّه حضور نداشتند، تصمیم گرفتند براى جبران تخلّف گذشته خود و یا به خاطر این كه در خیبر غنایم زیادى به دست مى آمد، حضور داشته باشند، نزول این آیه ماهیت آنان را برملا مى كند.(19)
آیاتِ 12 و 13 دلیل عدم شركت در حدیبیّه را سوء ظن به خدا و ضعف ایمان مطرح كرد. افرادى كه در حدیبیه حضور نداشتند، مى خواستند با شركت در خیبر نشان دهند كه ایمان دارند و سوءظنى در كار نیست و سخن خداوند در مورد آنان صادق نیست.
19) تفسیر مجمع البیان.
پیام‌ها
1- جبران شكست ها و تقویت روحیه ى مؤمنان لازم است. خداوند مشكلات حدیبیّه را با غنائم خیبر جبران مى كند. «انطلقتم الى مغانم» (به جاى «انطلقتم الى الجهاد»)
2- گروهى فرصت طلب، به هنگام تقسیم غنایم اعلام وجود مى كنند. «مغانم لتأخذوها ذرونا نتّبعكم»
3- تغییر و تبدیل سخن و فرمان خداوند، یكى از خواسته هاى متخلّفان است. «یریدون ان یبدلوا كلام اللّه»
4- براى رزمندگان باید حساب ویژه اى باز كرد و مخالفان را طرد نمود. «قل لن تتّبعونا»
5 – كلام خود را مستند به كلام خدا كنید. «قل… كذلكم قال اللّه»
6- از تهدید و تهمت نباید ترسید. «فسیقولون بل تحسدوننا»
7- شیوه رفتار و شعار دشمن، تابع شرایط است و مدام در حال تغییر است. ابتدا قصد تغییر كلام اللّه را دارد، ولى همین كه موفّق نمى شود، تغییر موضع داده و به مؤمنان نسبت حسادت مى دهد. «فسیقولون… ذرونا نتّبعكم… فسیقولون بل تحسدوننا»
8 – كسانى كه سطحى نگرند، در تحلیل و تفسیر آثار رفتارهاى ناشایست خود، به انحراف كشیده شده و به جاى این كه دلیلِ از دست دادن الطاف الهى را سوء سابقه خود بدانند، آن را حسادت مؤمنان مى دانند. «بل تحسدوننا بل لایفقهون الا قلیلا»
