آیه
وَمِنْهُم مَّن يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ حَتَّى إِذَا خَرَجُواْ مِنْ عِندِكَ قَالُواْ لِلَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مَاذَا قَالَ آنِفاً أُوْلَئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ اتَّبَعُواْ أَهْوَآءَهُمْ
ترجمه
و گروهى از آنان، كسانى هستند كه (در ظاهر) به تو گوش مى سپارند، امّا همین كه از نزد تو بیرون روند، به صاحبان علم و دانش گویند: او هم اكنون چه گفت؟ آنان كسانى هستند كه خداوند بر دلهایشان مُهر نهاده و از هواى نفسشان پیروى كرده اند.
نکته‌ها
پس از بیان وضعیّت مؤمنان و كافران، این آیه به شیوه برخورد منافقان با گفتار پیامبر كه برگرفته از وحى آسمان بود اشاره كرده و خطاب به پیامبر مى فرماید: كافرانى كه در ظاهر مسلمان هستند، در مجالس تو شركت مى كنند و به قرآن گوش مى دهند، امّا چون به حقانیّت تو و كتاب تو ایمان ندارند، قادر به درك و پذیرش آن نیستند و لذا هرگاه به پیروانت كه نسبت به سخنان تو علم دارند مى رسند، با تحقیر و تمسخر مى گویند: این چه سخنانى است كه این مرد مى گوید؟!
امّا اى پیامبر! گمان نكنى كه سخنان تو قابل درك نیست، بلكه روحیه عناد و لجاجت آنها باعث گردیده كه خداوند بر دل آنها مُهر نهد و آنان قدرت درك حقیقت را نداشته باشند و فقط تابع هوا و هوس هاى خویش باشند.
از این كه جمله ى «و اتّبعوا اهوائهم» پس از عبارتِ «طبع اللّه على قلوبهم» آمده است مى توان استفاده كرد كه اگر انسان فهم، بینش و عقل خود را رها كند، تحت فرمان هوا و هوس و شهوت قرار مى گیرد.(42)
42) تفسیر هدایت.
پیام‌ها
1- حضور هر قشرى از مردم حتّى كافران و منافقان، نزد پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله آزاد بود. «منهم مَن یستمع الیك»
2- شناخت و افشاى حركات مرموز مخالفان، براى مردم لازم است. «و منهم مَن یستمع الیك…»
3- منافقان در فكر تشكیك و تفرقه در میان خواصّ اهل حقّ هستند. «یستمع… قالوا للذّین اوتوا العلم»
4- سؤال، اگر بر اساس تخریب و تضعیف و سست كردن ایمان و یا تحقیر و استهزا باشد، قابل توبیخ است. «ماذا قال آنفاً»
5 – وحى الهى و سخنان پیامبرصلى الله علیه وآله، علمى و عالم پرور بود. «اوتوا العلم»
6- تشكیك در میان مسلمانان، نوعى تهاجم فرهنگى است. «ماذا قال آنفاً»
7- انسان، با انگیزه و عمل فاسد و هواپرستى، زمینه مهر شدن دل خود را فراهم مى كند و قابلیّت فهم وحى و معارف الهى را از دست مى دهد. «أولئك الّذین طبع اللّه»
8 – به انبوه حاضران و مستمعین مغرور نشویم كه چه بسا پذیراى حق نیستند.
«و منهم مَن یستمع الیك… طبع اللّه على قلوبهم»
9- مسخره نمودن وحى و قرآن، موجب كدورت قلب شده و انسان را از درك حقایق باز مى دارد. «ماذا قال آنفاً… طبع اللّه على قلوبهم»
10- اگر بر دلى مهر خورد، سخنان رسول خدا نیز در او كارساز نخواهد بود. «طبع اللّه»
11- قلب و روح آدمى، فطرتاً حقّ پذیر است. عواملى سبب بسته شدن و مهر خوردن بر آن مى شود. (كلمه «طبع»، معمولاً در مواردى بكار مى رود كه ابتدا راه باز بوده و سپس بسته شده است)
12- كسى كه براى تضعیف پیامبر اقدام كند، در حقیقت با خدا طرف شده است. «یستمع الیك… ماذا قال آنفا… طبع اللّه على قلوبهم»
13- هوس ها و خواهش هاى بى پایه بشر متعدّد است. «اتبعوا اهوائهم»
14- هواپرستى با خداپرستى سازگار نیست. «طبع اللّه على قلوبهم و اتبعوا اهوائهم»
