تفسیر آیه 2 سوره ذاریات

«ذاریات» جمع «ذاریة» به معناى بادهاى شدید، از «ذرو» به معناى پاشیدن و پراكندن است. «وِقر» به معناى بار سنگین و مراد از آن در اینجا ابرهاى پرباران مى باشد. «جاریات» به معناى كشتى ها یا نهرهاى روان است.
بر اساس روایات، مراد از «ذاریات»، بادها ومراد از «حاملات»، ابرها ومقصود از «جاریات»، كشتى ها و منظور از «مقسّمات»، فرشتگانى هستند كه ارزاق را تقسیم مى كنند.(1)
«یُسر»، ضد «عُسر» و به معناى آسانى است. مراد از «فالجاریات یُسراً» كشتى هایى است كه به آسانى و آرامى حركت مى كنند.
بادها كه عامل حركت كشتى ها و ابرها كه مایه ى بركت زمین هستند، در این آیات مورد سوگند خداوند واقع شده اند.
حیات بشر، حیوانات و گیاهان در گرو باران است و بادها در جابجا نمودن ابرها، تعدیل هوا و لقاح گیاهان نقش مهمى دارند.
نقش كشتى در زندگى گذشته وحال بشر بر كسى پوشیده نیست. وسیع ترین، ارزان ترین و كم حادثه ترین راه ها، راه هاى دریایى و سفر با كشتى است. زمانى نقش آن معلوم مى شود كه چند روزى كشتى هاى جهان متوقّف شوند.
امام رضاعلیه السلام فرمود: مراد از «المقسّمات امراً» ملائكه اى هستند كه هر روز ارزاق مردم را بین طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم مى كنند.(2)
در تقسیم ارزاق، به هر فرد و قبیله و منطقه اى، سهمى و چیزى داده مى شود و چیز دیگرى داده نمى شود، تا براى جبران كمبود، مسئله مشاركت، تعاون، رقابت، تجارت، حركت و ابتكار راه بیفتد و هیچ فرد و قبیله اى، خود را از هر جهت بى نیاز نبیند و دست به طغیان نزند. آرى تنگناها در كنار گشایش ها، به طور حكیمانه اى قرار گرفته است. «قرن بسعتها عقابیل فاقتها»(3)
توجّه به قدرت نمایى خداوند در باد و ابر و كشتى، پذیرفتن معاد را براى انسان آسان مى كند. در آغاز این سوره با چهار سوگند پیاپى، قطعى بودن وقوع قیامت بیان شده است.
حروف «انّما» و «انّ»، حرف «لام» در كلمات «لصادق» و «لواقع» و جمله اسمیه، همه نشانه ى تأكید هستند.
نمونه هایى از وعده هاى الهى كه در دنیا محقّق شده است:
خداوند به مادر موسى دستور داد كه نوزادش را به آب افكند و به او فرمود: ما او را به تو برمى گردانیم و از پیامبرانش قرار مى دهیم، «انّا رادوه الیك و جاعلوه من المرسلین»(4) این وعده بزرگ صورت پذیرفت.
خداوند به پیامبر اسلام وعده داد كه تو را در برابر مسخره كنندگان كفایت مى كنیم، «انّا كفیناك المستهزئین»(5) وعده داد نام تو را بلند مى گردانیم، «و رفعنا لك ذكرك»(6) و به وعده هاى خود عمل كرد.
خداوند، بارها پیروزى حقّ بر باطل و خوش عاقبتى اهل تقوا را وعده داده و به وعده اش عمل كرده است. نام امام حسین علیه السلام ماند و نام قاتلان او محو شد.
كسانى كه به وعده خود عمل نمى كنند یا عاجزند یا حیله گر و یا فراموشكار و ذات مقدّس الهى از تمام این عیب ها به دور است.
1) تفسیر نورالثقلین.
2) من لایحضر، ج 1، ص 504.
3) نهج البلاغه، خطبه 91.
4) قصص، 7.
5) حجر، 95.
6) شرح، 4.