آیه
وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِىَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِ ّ زَوْجٍ بَهِيجٍ
تَبْصِرَةً وَذِكْرَى لِكُلِ ّ عَبْدٍ مُّنِيبٍ
ترجمه
و زمین را بگستردیم و كوه هاى استوار در آن افكندیم و از هر نوع گیاه با طراوت در آن رویاندیم.
تا براى هر بنده اى كه (به سوى حق،) روى مى آورد، مایه ى بینش و پند باشد.
نکته‌ها
«رواسى» جمع «راسیة» به معناى محكم و استوار است.
بیان زوجیّت گیاهان، یكى از معجزه هاى علمى قرآن است. «من كل زوج بهیج»
ریشه تعجّب و بعید شمردن معاد، چند چیز است:
الف) مرده اى كه پوسید و خاكش پراكنده شد، چه كسى مى داند كجاست؟
ب) بر فرض ذّرات پراكنده شناخته شوند، با چه قدرتى جمع مى شوند؟
در پاسخ شبهه اول در آیه 4 خواندیم: ما همه ذرّات خاك را مى دانیم و مى شناسیم. «علمنا ما تنقص الارض منهم»
در پاسخ شبهه دوم در این آیات مى فرماید: ما قدرت جمع كردن آن ذرّات را داریم و نمونه قدرت ما را در آسمان ها و زمین مشاهده مى كنید كه چگونه آسمان ها را برافراشته و زینت داده ایم به گونه اى كه هیچ گونه رخنه و كاستى در آن نیست.
در اسلام تعقّل، تفكّر، بصیرت و معرفت، گام اول است و مناجات، گریه، انابه و عبادت گام بعدى. «تبصرة و ذكرى» اول بصیرت بعد تذكّر. در جاى دیگر مى فرماید: «یتفكّرون فى خلق السّموات والارض ربّنا ما خلقت هذا باطلا سبحانك…»(7) یعنى ابتدا تفكّر و تعقّل مى كنند، آنگاه به ربوبیّت خداوند اقرار مى كنند.
قرآن در ستایش از خردمندان مى فرماید: «اعینهم تفیض من الدمع مما عرفوا من الحقّ»(8) اشك آنان برخاسته از فكر، معرفت و بصیرت است، نه بر اساس عادت و احساسات.
7) آل عمران، 191.
8) مائده، 83.
پیام‌ها
1- طبیعت، كلاس خداشناسى است. «أفلم ینظروا الى السّماء…»
2- با بیان نمونه ها، مردم را دعوت كنید. (براى امكان معاد، به قدرت نمایى خداوند در آسمان و زمین نظر كنید.) «أفلم ینظروا»
3- كسانى كه در هستى نمى اندیشند و معاد را بعید مى شمارند، قابل سرزنش اند. «أفلم ینظروا»
4- در كرات آسمانى، نظم و قانون حاكم است. «كیف بنیناها… ما لها من فروج»
5 – زمین، كوه هاى استوار دارد. «ألقینا فیها رواسى»
6- استحكام و زیبایى، ویژگى آفریده هاى خداوند در آسمان و زمین است. «ما لها من فروج، زیّنا السّماء، القینا… رواسى، زوج بهیج»
7- رویش گیاهان زنده از دل خاك مرده، نمودى از رستاخیز دوباره انسان است. «ذلك رجع بعید… و انبتنا فیها من كلّ زوج بهیج»
8 – نگاه به گیاهان و مناظر طبیعى، عاملى براى ایجاد نشاط و سرور است. «افلم ینظروا… من كلّ زوج بهیج»
9- آن قدر نمونه هاى قدرت خداوند را نظر كنید، تا ذرّه اى شبهه باقى نماند. «أفلم ینظروا… بنینا، زیّنا، مددنا، القینا، انبتنا»
10- ارزان ترین، عمومى ترین، نزدیك ترین، سالم ترین، بادوام ترین، هدفدارترین و جامع ترین نشاطها، نگاه در آفریده هاى الهى است. «بهیج»
11- در مكتب انبیا، نگاه باید مقدّمه بصیرت، فهمیدن، هوشیارى و پند گرفتن باشد. «ینظروا – تبصرة – ذكرى»
12- راه بازگشت، بر روى همه باز است. «لكلّ عبد منیب»
13- اگر انسان، دلى براى فهمیدن داشته باشد، تمام هستى (آسمان و زمین) براى او كلاس معرفت است. «تبصرة و ذكرى لكلّ عبد منیب»
14- در مكتب انبیا، زیبایى ها و سرورها، وسیله غفلت نیست، بلكه وسیله رشد و قرب است. «زیّنا… زوج بهیج… تبصرة و ذكرى لكلّ عبد منیب»
15- تواضع، زمینه فهمیدن و غرور، باعث محرومیّت است. «تبصرة وذكرى لكلّ عبد»
16- زارى و انابه به درگاه خداوند، لازمه عبودیّت است. «عبد منیب»
