آیه
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُواْ مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَآئِهِمْ غَافِلُونَ
وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُواْ لَهُمْ أَعْدَآءً وَكَانُواْ بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ
ترجمه
و كیست گمراه تر از كسى كه به جاى خداوند، كسانى را مى خواند كه تا روز قیامت پاسخش را نمى دهند و حتّى از خوانده شدن خود بى خبرند.
و آنگاه كه مردم محشور شوند، آنها دشمن شان خواهند بود و عبادتشان را انكار خواهند كرد.
نکته‌ها
بالاترین گمراهى، انحراف در شناخت است و كسى كه خداى علیم و قدیر و سمیع و بصیر را رها كرده و به سراغ غیر او مى رود، گرفتار چنین گمراهى شده است، زیرا غیر خدا توان انجام هیچ كارى را ندارد.
مشابه آیه 5، آیه 29 سوره یونس است كه مى فرماید: معبودهاى مشركان در قیامت به آنها مى گویند: «فكفى باللّه شهیداً بیننا و بینكم ان كنّا عن عبادتكم لغافلین» خداوند میان ما و شما گواه است كه ما از عبادت شما بى خبر بودیم.
چقدر تفاوت است میان معبودى كه دعا را مى شنود و مستجاب مى كند، «اُدعونى استجب لكم»(17) و معبودى كه هرگز نمى شنود و پاسخ نمى دهد. «مَن لایستجیب له» و یا اگر بشنود، توان پاسخگویى ندارد! «ان تدعوهم لایسمعوا دعائكم و لو سمعوا ما استجابوا لكم»(18)
تفاوت نقش خدا و غیر خدا در زندگى انسان
الف: نقش خدا در زندگى انسان
1. آفریدگارِ اوست. «خلق الانسان»(19)
2. پروردگار او و همه جهانیان است. «ربّ العالمین»(20)
3. او را بسیار دوست دارد. «بالناس لرؤف»(21)
4. دعاى او را مى شنود. «سمیع الدعاء»(22)
5. فریادرس اوست. «یجیب المضطر»(23)
6. او را به خوبى راهنمایى مى كند. «الّذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا»(24)
7. او را حمایت و سرپرستى مى كند. «و هو یتولّى الصالحین»(25)
8. به او رشد و تكامل مى دهد. «یهدى الى الرّشد»(26)
9. به او آرامش و اطمینان مى دهد. «ألا بذكر اللّه تطمئنّ القلوب»(27)
10. به او آموزش مى دهد. «الّذى علّم بالقلم»(28)
11. به او وسعت و فزونى مى دهد. «لئن شكرتم لازیدنّكم»(29)
12. بیماریش را شفا مى دهد. «و اذا مرضت فهو یشفین»(30)
13. امید آینده ى اوست. «والّذى أطمع أن یغفرلى خطیئتى یوم الدین»(31)
ب: نقش غیر خدا در زندگى انسان
1. قدرتى در آفرینش ندارند. «لن یخلقوا ذُباباً»(32)
2. از خواسته هاى انسان بى خبرند. «و هم عن دعائهم غافلون»(33)
3. دعاى او را نمى شنوند. «لایسمعوا دعائكم»(34)
4. توان پاسخگویى ندارند. «یدعوا من دون اللّه من لایستجیب له» (احقاف، 5)
5. دشمن انسان اند. «كانوا لهم اعداء» (احقاف، 6)
6. در برابر حوادث ناتوان اند. «لایملكون كشف الضرّ عنكم»(35)
7. نه قدرت نفع رسانى دارند و نه از ضرر جلوگیرى مى كنند. «ما لایضرّهم و لاینفعهم»(36)
و خلاصه به قول حضرت یوسف علیه السلام: «أأرباب متفرّقون خیر أم اللّه الواحد القهّار»(37) آیا خدایان پراكنده و گوناگون بهترند یا خداى یگانه مقتدر؟
17) غافر، 60.
18) فاطر، 14.
19) الرّحمن، 3.
20) حمد، 2.
21) بقره، 143.
22) آل عمران، 38.
23) نمل، 62.
24) عنكبوت، 69.
25) اعراف، 196.
26) جن، 2.
27) رعد، 28.
28) علق، 4.
29) ابراهیم، 7.
30) شعراء، 80.
31) شعراء، 82.
32) حج، 73.
33) احقاف، 5.
34) فاطر، 14.
35) اسراء، 56 .
36) یونس، 18.
37) یوسف، 39.
پیام‌ها
1- انحرافات فكرى و اعتقادى، بالاترین انحرافات بشر است. «من أضلّ»
2- هر راهى غیر از راه خداوند، گمراهى است. «مَن اضل ممّن یدعوا من دون اللّه»
3- مردم، براى دنیا سراغ غیر خدا مى روند، در حالى كه آنها نه تنها در دنیا كمكى نمى كنند، بلكه در قیامت هم دشمن مى شوند. «لایستجیب له… كانوا لهم اعداء»
4- پیوندهاى غیر الهى و شرك آلود دنیوى، به عناد و روابط خصمانه در قیامت تبدیل خواهد شد. «اذا حشر النّاس كانوا لهم أعداء»
5 – درخواست از دیگران، اگر به جاى خداوند باشد، نوعى عبادت و پرستش است كه با توحید سازگار نیست. «دعائهم… بعبادتهم»
6- معبودهاى خیالى، از عبادت مریدانشان در دنیا، غافل و در قیامت آن را انكار مى كنند. «عن دعائهم غافلون، بعبادتهم كافرین»
