آیه
فَلَا تَهِنُواْ وَتَدْعُواْ إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَكُمْ وَلَن يَتِرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ
ترجمه
پس سستى نورزید، تا به سازش دعوت كنید، با اینكه شما برترید و خداوند با شماست و هرگز چیزى از (پاداش) اعمالتان را كم نمى كند.
نکته‌ها
جمله «یَتِرَكم» از «وتر» به معناى نقصان و كاهش است.
سؤال: قرآن در یك جا مى فرماید: «و ان جنحوا للسلم فاجنح لها»(98) اگر دشمن آغوش خود را براى صلح باز كرد، شما نیز بال خود را بگشایید و پیشنهاد صلح را بپذیرید، امّا این آیه از صلح انتقاد كرده و مى فرماید: «فلاتَهنوا و تَدعوا الى السّلم» پس تكلیف چیست و باید به كدام آیه عمل كرد؟
پاسخ: هر آیه نظر به یك جنبه اى دارد، سازش بر اساس ترس و سستى و رعب زدگى ناپسند است، زیرا آرزو و علاقه دشمنان همین است، «ودّوا لو تدهن فیُدهنون»(99) امّا مدارا كه از موضع قدرت و ترحم بر ضعیف است، پسندیده مى باشد. چنانكه آهسته رفتن گاهى بر اساس ضعف جسمى است وگاهى براى همراهى با كودكان و سالمندان كه توان تند رفتن ندارند. اسلام مى فرماید: شما از نظر روحیه، قدرت و امكانات باید در مرحله عالى باشید و در آن حال اگر دشمن تقاضاى صلح كرد بپذیرید.
مراد از معیّت و همراهى خداوند با مؤمنان «و اللّه معكم»، معیّت عمومى خداوند، كه فرموده است: «هو معكم این ما كنتم»(100) نیست، بلكه معیّت خاص است كه در اینجا به معناى عزّت و نصرت و هدایت ویژه الهى نسبت به مجاهدان راه اوست.(101) چنانكه در آیات دیگر نیز به این همراهى خاص اشاره شده است: «انّ اللّه لمع المحسنین»(102)
هنگامى كه خداوند متعال خطاب به مؤمنان فرمود: «و انتم الاعلون» امكان داشت كه برخى مؤمنان با دیدن كمى نفرات خودى و كثرت نفرات و تجهیزات و قدرت دشمن دچار تردید و دودلى شوند، لذا خداوند بلافاصله فرمود: «واللّه معكم».(103)
98) انفال، 61.
99) قلم، 9.
100) حدید، 4.
101) تفسیر فرقان.
102) عنكبوت، 69.
103) تفسیر كبیرفخررازى.
پیام‌ها
1- مؤمن، نباید به خود سستى راه دهد. «یا أیّها الّذین آمنوا… فلاتهنوا»
2- صلابت و استحكام جبهه داخلى، شرط اساسى پیروزى است. «فلاتهنوا…»
3- پیشنهاد صلح و سازش، از جانب جبهه ایمان مطرح نمى گردد. «فلاتهنوا و تدعوا الى السلم» (ولى اگر دشمنان پیشنهاد دادند و به مصلحت بود پذیرفته مى شود. «و ان جنحوا للسلم فاجنح لها»)
4- به مسلمانان روحیه بدهید و ارزش آنان را به خودشان تذكّر دهید. «و أنتم الاعلون واللّه معكم»
5 – امدادهاى الهى همواره با مؤمنان مجاهد است. «واللّه معكم»
6- خداوند، پاداش مجاهدان را تضمین نموده است. «و لن یتركم أعمالكم»
